Majątek osobisty – co to jest?

Tym razem zajmę się omówieniem majątku osobistego. Posługuję  się sformułowaniem „majątek osobisty”, bowiem nazwa ta wynika z Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. I taką nazwą posługują się praktycy prawa.

Możesz również natknąć się na inne zwroty, takie jak: majątek indywidualny, majątek odrębny (dawna nazwa ustawowa) czy majątek własny małżonka.

Są to jednak wyłącznie potoczne sformułowania, choć musisz przyznać, że są one zrozumiałe 😉

Wracając do majątku osobistego, proszę pamiętaj, że odgrywa on kluczową rolę w kontekście małżeńskich ustrojów majątkowych, o których możesz przeczytać tutaj.

Rozróżnienie między twoim majątkiem osobistym a majątkiem osobistym twojego małżonka czy majątkiem wspólnym ma istotne znaczenie, zarówno w codziennym życiu małżeńskim, jak i w sytuacjach kryzysowych, takich jak rozwód czy separacja.

W tym artykule wyjaśnię Ci, czym jest majątek osobisty, a także przeanalizuję składniki wchodzące w jego skład.

Myślę, że ta wiedza pomoże Ci funkcjonować w małżeństwie, a także zabezpieczyć twoje prawa w przypadku rozpadu związku.

Czym jest majątek osobisty małżonka?

Aby wyjaśnić, czym jest majątek osobisty małżonka sięgniemy do art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, przy czym nie znajdziemy tam definicji majątku osobistego małżonka, a jedynie enumeratywnie wymienione przedmioty majątkowe, które zaliczamy właśnie do tego majątku.

Co to właściwie znaczy, że coś jest enunumeratywnie wymienione?

Pewnie domyślasz się, że jest to określenie używane przez prawników;-)

Jeśli wcześniej nie spotkałeś się z tym sformułowaniem, to spieszę z wyjaśnieniem.

Enumeratywnie oznacza, że wymieniane są kolejno jakieś elementy.

Prawnicy stosują słowo enumeratywny, gdy chcą podkreślić, że katalog, o którym mówią, jest katalogiem zamkniętym.

Oznacza to, że wszystkie elementy tego katalogu zostały wymienione, że nie ma już innych, niż wymienione, możliwości.

Wracając zatem do art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, możemy stwierdzić, że zostały w nim wymienione wszystkie przedmioty majątkowe, które wchodzą w skład majątku osobistego małżonka, czyli tylko te i żadne inne!

Pamiętasz trzy zbiory, o których pisałam wyjaśniając małżeńskie ustroje majątkowe?

Dla przypomnienia:

Są to trzy zbiory czyli inaczej trzy „rodzaje majątku” ( inaczej trzy masy majątkowe) funkcjonujące w małżeńskich ustrojach majątkowych. Przeczytasz o nich tutaj.

Mamy zatem do czynienia z dwoma zbiorami majątków osobistych każdego z małżonków oraz jednym zbiorem majątku wspólnego.

Ustawodawca, kreując zakres majątku osobistego małżonka, przeciwstawia go majątkowi wspólnemu małżonków, posługując się następującymi obiektywnymi kryteriami:

• rodzaj powiązania przedmiotu majątkowego z danym małżonkiem
• czas i sposób nabycia przedmiotu majątkowego
• charakter prawny przedmiotu majątkowego
• przeznaczenie przedmiotu majątkowego

Niestety!  Im dalej w las tym więcej drzew;-)

Co stanowi majątek osobisty małżonków?

Dlaczego o tym piszę? Dlaczego po prostu nie wymienię przedmiotów majątkowych wchodzących do majątku osobistego małżonka?

Nie przepadam za cytowaniem ustaw na blogu!

No dobrze!

Złamię się i zacytuję art. 33 Kodeksu rodzinnego opiekuńczego:

Art.  33.  [Majątek osobisty]

Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

No cóż, to tyle od ustawodawcy;-)

Czy ten język prawny przemówił do Ciebie?

Czy po przeczytaniu tego przepisu wiesz już wszystko o majątku osobistym małżonka?

Czy bez mrugnięcia okiem zaliczysz dany przedmiot majątkowy do odpowiedniego zbioru?

Założę się że nie!

Nie dziwi mnie to, gdyż czasami sami prawnicy, aby zbadać, co tak naprawdę jest majątkiem osobistym małżonka, muszą spojrzeć na ten przepis z innej perspektywy i sięgnąć do różnych przepisów prawa.

Jak sam widzisz, nie jest to takie proste!

Jak rozstrzyga się wątpliwości co do przynależności danego przedmiotu majątkowego do konkretnego majątku?

Kryteria, które przedstawiłam, mogą przydać Ci się w przypadku sporu.

A spory niestety bywają powszechne.

Jeśli po przeprowadzeniu analizy z punktu widzenia art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz przedstawionych wyżej kryteriów, nadal masz wątpliwości czy dany przedmiot majątkowy należy zaliczyć do twojego majątku czy jednak do majątku wspólnego, to aby je wyjaśnić, sięgniemy do jednego z orzeczeń Sądu Najwyższego.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 26 stycznia 2024 r. (II CSKP 871/22) potwierdził, co wchodzi w skład majątku osobistego małżonka:

Katalog składników, które należą do majątku osobistego małżonka, zawiera art. 33 k.r.o. i jest to katalog zamknięty. Z tej regulacji wynika wniosek, że do majątku osobistego mogą przynależeć jedynie te przedmioty, które zostały wyraźnie wymienione w tym artykule. Pozostałe składniki majątkowe wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków (art. 31 k.r.o.).

A wątpliwości, o których mówimy, rozstrzygnął następująco:

Wszelkie wątpliwości dotyczące przynależności danego przedmiotu do majątku wspólnego albo majątków osobistych małżonków należy rozstrzygać na korzyść majątku wspólnego.

Co oznacza ta teza z postanowienia Sądu Najwyższego?

Jeżeli nie masz dowodów na to, że dana rzecz należy do twojego majątku osobistego, nie możesz również zaliczyć tej rzeczy do swojego majątku osobistego zgodnie z art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, nie pasuje także do tej rzeczy żadne wspomniane wyżej kryterium, to powstaje wówczas wątpliwość, do którego majątku przynależy dana rzecz.

Wątpliwość tę rozstrzyga zasada, że taki przedmiot majątkowy należy zaliczyć do majątku wspólnego, zatem pierwszeństwo, oczywiście w razie wątpliwości, ma majątek wspólny małżonków.

Majątek osobisty po śmierci – kto go dziedziczy?

Pewnie zastanawiałeś się co stanie się z twoim majątkiem osobistym po śmierci?

Kto odziedziczy twój majątek osobisty?

Wszystko zależy od tego, czy sporządziłeś testament.

Jeśli zadbałeś o napisanie testamentu, to oczywiście wiesz, kto po Tobie dziedziczy;-)

W testamencie możesz bowiem swobodnie zadysponować swoim majątkiem osobistym.

Jeśli jednak z jakiegoś powodu zaniechałeś sporządzenia testamentu, to wówczas po twojej śmierci nastąpi dziedziczenie zgodnie z ustawą.

Na podstawie ustawy w pierwszej kolejności do dziedziczenia po Tobie  dojdą twój małżonek oraz dzieci.

Wchodzimy teraz na grunt prawa spadkowego, które jest niezwykle ciekawe, ale nie jest tematem tego artykułu, zatem pewne kwestie jedynie tu sygnalizuję.

Majątek osobisty a rozwód – co trzeba wiedzieć?

Och, to bardzo obszerny temat!

Zajmę się nim z całą pewnością w innych artykułach, natomiast dobrze jest wiedzieć, że twój majątek osobisty nie podlega podziałowi w przypadku rozwodu.

Co za ulga, prawda?

Oczywiście, kiedy dojdzie już do podziału majątku wspólnego, mogą powstać spory dotyczące przynależności danego przedmiotu majątkowego do twojego majątku osobistego.

Dodatkową kwestią będą rozliczenia nakładów pomiędzy majątkiem osobistym a majątkiem wspólnym.

Czy broń myśliwska kupiona w czasie małżeństwa należy do majątku osobistego?

To bardzo interesujące pytanie!

Kwestia ta pojawiła się w jednym z prowadzonych przeze mnie postępowań przed sądem.

Mój klient – zawodowy żołnierz i zapalony myśliwy, zwrócił się do mnie o pomoc w sprawie rozwodowej.

Okazało się, że sędzia był absolutnie przeciwny polowaniom na zwierzęta, czemu dawał wielokrotnie wyraz w toku procesu.

Doszło nawet do tego, że swoją niechęć do polowań przeniósł na mojego klienta i w sposób jawny okazywał stronniczość.

Naturalnie było to bardzo nieprofesjonalne zachowanie, które niestety znalazło również odzwierciedlenie w niekorzystnym dla mojego klienta wyroku.

Ale bez obaw!

Wniosłam apelację od tego wyroku, która finalnie doprowadziła do wygranej;-)

Wcześniej rozważaliśmy z klientem, złożenie wniosku o wyłączenie sędziego, ale ostatecznie uznaliśmy, że przecież aż tak źle nie będzie;-)

Piszę o tym, żeby pokazać, że sędziowie są też ludźmi i mają swoje sympatie i antypatie, ale ich osobiste poglądy i preferencje nie powinny wpływać na przebieg procesu.

To jest jeden z wymogów sprawiedliwego procesu!

Ale chyba się zapędziłam w tych swoich dywagacjach;-)

Tak ! Broń myśliwska!

To jeszcze nie koniec perypetii mojego klienta.

Po zakończeniu procesu o rozwód przystąpiliśmy do podziału majtku wspólnego małżonków.

Nie będę tu opisywać przebiegu postępowania, wskażę jedynie, że jedną z jego faz jest ustalenie składu majątku wspólnego.

I tu się zaczęło!

Walka była o przysłowiowe łyżeczki i stary zniszczony fotel, wywieziony na działkę, który, jak się okazało później, dawno już został wyrzucony  na śmietnik;-)

To oczywiście żart!

Ale czasem tak mówimy u nas w kancelarii, gdy chcemy podkreślić zajadłość stron (byłych małżonków) w walce o majątek.

Mój klient był raczej ugodowy i chciał szybko przeprowadzić podział majątku, jednak postawa jego byłej żony uniemożliwiła realizację tych zamiarów.

Byli małżonkowie zgromadzili dość pokaźny majątek wspólny, kilka nieruchomości,  samochody i oszczędności.

Były to oczywiste i niesporne składniki majątkowe.

Dodatkowo mój klient utrzymywał, że komplet broni myśliwskiej, kupiony w czasie trwania małżeństwa za pieniądze pochodzące z jego dochodów, należy do jego majątku osobistego.

Swoje stanowisko wywodził z zacytowanego wyżej  art. 33 pkt 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym, do majątku osobistego małżonka zaliczamy:

przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków.

Stanowisko sądów w sprawie zaliczania przedmiotów majątkowych służących wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków do właściwej masy majątkowej

Jest to oczywiście dobry punkt wyjścia do przygotowania argumentacji popierającej zgłoszoną tezę.

Co Ty byś zrobił, gdyby Ci zależało tak bardzo na broni myśliwskiej?

Oczywiście broń myśliwska symbolizuje jedynie jakiś przedmiot majątkowy, który jest ściśle z Tobą związany, a więc służy wyłącznie do twojego osobistego użytku.

Mój klient utrzymywał, że poluje wyłącznie dla swojej przyjemności, oraz że jego rodzina nigdy nie korzystała z upolowanej zwierzyny, gdyż  żona stanowczo była przeciwna polowaniom.

I tu dochodzimy do kolejnego kluczowego pojęcia  „wyłącznie”, które wskazuje na to, że dana rzecz służy tylko jednemu z małżonków a nie innym członkom rodziny.

W przytoczonej sprawie udało się wykazać, że broń myśliwska jest wykorzystywana wyłącznie przez mojego klienta do zaspokajania jego osobistych potrzeb.

Nie bez znaczenia pozostaje również  wartość tej  broni myśliwskiej, bowiem sąd w takiej sytuacji ocenia również wartość tego przedmiotu majątkowego w stosunku do wartości całego majątku wspólnego małżonków.

Chodzi o to, żeby sąd nie uznał broni myśliwskiej za rodzaj lokaty kapitału.

Nie ulega również wątpliwości, że w praktyce, czyli w toku postępowania o podział majątku, sąd będzie badał cechę przynależności danego przedmiotu do majątku osobistego bądź wspólnego biorąc pod uwagę okoliczności danej sprawy.

Podsumowując, jeżeli rzeczywiście dany przedmiot majątkowy służy wyłącznie do zaspokajania twoich osobistych potrzeb i chcesz wykazać to przed sądem, to musisz się odpowiednio przygotować.

Wystarczy, że przeanalizujesz przepisy prawa, zapoznasz się z aktualnym orzecznictwem, przygotujesz odpowiednią strategię i trafną argumentację, a na końcu przekonasz do swojej racji sąd;-)

Nic prostszego!

Pocieszające jest to, że oczywiście po spełnieniu niezbędnych warunków, sądy, badając przynależność danego przedmiotu do majątku osobistego bądź majątku wspólnego, przestają trzymać się sztywnych reguł i zaczynają uwzględniać zmiany społeczno-gospodarcze.

Majątek osobisty – FAQ

Co to jest majątek osobisty?

Majątek osobisty małżonka to wszystkie przedmioty majątkowe nabyte przez niego przed ślubem, a także pewne przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa. Art.33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wymienia szczegółowo, co w chodzi w skład majątku osobistego małżonka.

Czy mieszkanie to majątek osobisty?

To zależy od tego, czy mieszkanie zostało kupione przed ślubem przez jednego z małżonków, jeśli tak, to wówczas jest to majątek osobisty tego małżonka.

Jeśli mieszkanie kupione zostało wspólnie przez małżonków w czasie trwania małżeństwa, to wówczas mieszkanie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.

Jeżeli w czasie trwania małżeństwa jeden z małżonków odziedziczył mieszkanie, wówczas jest to jego majątek osobisty.

Jeżeli w czasie trwania małżeństwa jeden z małżonków otrzymał mieszkanie w darowiźnie, to jest to jego majątek osobisty, natomiast jeżeli darczyńca darował mieszkanie obojgu małżonkom, to wówczas mieszkanie wchodzi w skład ich majątku wspólnego.

Majątek osobisty nie podlega podziałowi, natomiast może pojawić się kwestia rozliczenia nakładów pomiędzy majątkiem osobistym małżonka a majątkiem wspólnym.

Tych rozliczeń należy dokonywać w czasie postępowania o podział majątku wspólnego.

Czy wynagrodzenie to majątek osobisty?

I tak i nie;-) to zależy!

Wynagrodzenie, które zostało już pobrane np. przelane na rachunek bankowy małżonka nie jest jego majątkiem osobistym.

Z kolei wierzytelność z tytułu wynagrodzenia za pracę to majątek osobisty tego małżonka.

Tak! Co do zasady przedmioty majątkowe nabyte w drodze spadkobrania (dziedziczenia) wchodzą w skład majątku osobistego małżonka.

Przykładowo, jeżeli małżonek odziedziczy mieszkanie po babci, to wchodzi ono w skład jego majątku osobistego.

Majątek indywidualny to potoczna nazwa majątku osobistego małżonka.

To zależy! Jeżeli mąż nie zostawił testamentu, to na podstawie ustawy w pierwszej kolejności dziedziczy po nim żona i dzieci.

Jeżeli mąż sporządził testament, w którym powołał do spadku swoją żonę, to oczywiście ona dziedziczy majątek osobisty męża.

Jeżeli natomiast w testamencie mąż zapisał swój majątek komuś innemu, to wówczas żona nie dziedziczy po mężu jego majątku osobistego.

          Lidia Ignatowska
          adwokat 

Zdjęcia: Leah Newhouse, Kara Eads, Pixabay

***

Majątek w małżeństwie

Przeszukując zasoby Internetu, niewątpliwie natkniesz się na niezliczoną liczbę publikacji dotyczących majątku w małżeństwie.

Większość z nich cytuje przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i posługuje się sformalizowanym językiem prawnym lub prawniczym, możesz również znaleźć bardziej przyjazne wpisy, ale czy naprawdę je rozumiesz?

Nie zrozum mnie źle, absolutnie nie chcę nikogo obrazić, chodzi mi jedynie o to, że kwestie prawne dotyczące majątku w małżeństwie są niezwykle skomplikowane, a bywa nawet i tak, że dla samych prawników bywają one problematyczne [Czytaj dalej…]